नेपालको शेयर बजारको वर्तमान अवस्था

-सुजन तिमिल्सिना

नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) यो वर्ष २०२३ को सुरुदेखि नै ओरालोको प्रवृतिमा रहेको छ । नेप्से परिसूचकले जनवरीदेखि आफ्नो मूल्यको १०% भन्दा बढी गुमायो, र हाल करिब १,९०० अंकमा कारोबार गरिरहेको छ । यो गिरावट धेरै कारणहरु छन् । ती मध्ये केही यस प्रकार रहेका छन् ।
कमजोर आर्थिक वृद्धिः
नेपाली अर्थतन्त्र पछिल्ला महिनाहरूमा हामीले अपेक्षा गरे भन्दा सुस्त गतिमा बढिरहेको छ । यसले कर्पोरेट क्षेत्रको आम्दानी र नाफाको बारेमा चिन्ता निम्त्याएको छ । जसले लगानीकर्ताको भावनामा पर्ख र हेरको अवस्था देखिन्छ ।
बढ्दो ब्याजदर ः
नेपाल राष्ट्र बैंकले मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्नका लागि ब्याजदर बढाउँदै आएको छ । यसले कम्पनीहरूकालागि पैसा ऋण लिन अझ असहज बनाएको छ । जसले तिनीहरूको लगानी र वृद्धि गर्ने क्षमतालाई असर गर्न सक्छ ।

राजनीतिक अनिश्चितताः
नेपालले अहिले बेलाबेलामा संसद्को गतिरोध र विभिन्न राजनीतिक चुनौती सरकारको भविष्यलगायतका कुराले समेत बजारमा नकारात्मक हल्ला भएको देखिन्छ । यो अनिश्चितताले लगानीकर्ताहरूलाई चिन्तित बनाएको छ र सेयर बजारमा बेचबिखन कमि भएको छ । हालैको गिरावटको बाबजुद पनि नेपाली शेयर बजार अझै पनि अपेक्षाकृत रुपमा नै रहेको छ, र वृद्धिको धेरै सम्भावना पनि देखिन्छ । देशमा युवाको बढ्दो जनसंख्या छ । देशको पूर्वाधार र विकास परियोजनाहरूमा लगानीको धेरै चासो छ । यद्यपि, त्यहाँ धेरै चुनौतीहरू छन् जुन स्टक बजारको पूर्ण क्षमतामा पुग्नको लागि राज्य समेत केही सम्बोधन गर्न आवश्यक छ ।

नेपालको शेयर बजारको समस्या
नेपाली शेयर बजारले धेरै चुनौतिहरूको सामना गरिरहेको छ,
जसमाः पारदर्शिताको अभावः
नेपालको शेयर बजार विश्वका अन्य बजारजस्तो पारदर्शी छैन । जसले गर्दा लगानीकर्तालाई सचेत लगानी निर्णय गर्न गाह्रो हुन्छ ।
कमजोर संस्थागत सुशासनः नेप्सेमा सूचीबद्ध धेरै कम्पनीहरूमा कमजोर संस्थागत सुशासन अभ्यासहरू छन् । यसले धोखाधडी र कमजोर व्यवस्थापनले संकट निम्त्याउन सक्छ, जसले लगानीकर्ताको विश्वासलाई जित्न सकिरहेको देखिदैंन ।
उच्च लेनदेन लागतः नेप्सेमा व्यापार संग सम्बन्धित लेनदेन लागत अपेक्षाकृत उच्च छ। यसले लगानीकर्ताहरूलाई बजारमा भाग लिन निरुत्साहित गर्न सक्छ ।

सिमित तरलताः
नेपालको नेप्सेमा विश्वका अन्य बजारहरू जस्तै तरलता छैन । यसको मतलब यो छिटो र सजिलै संग शेयर किन्न र बेच्न गाह्रो हुन सक्छ ।

नेपाल शेयर बजारको समस्याको समाधान

नेपाली सेयर बजारमा देखिएका चुनौतिहरुलाई सम्बोधन गर्न सकिने धेरै कुराहरु छन् ।
यी समावेश छनः

पारदर्शिता सुधारः नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) र नेपाल धितोपत्र बोर्ड (सेबोन) ले सेयर बजारमा पारदर्शिता सुधार गर्न कदम चाल्नुपर्छ । यसमा कम्पनीहरूलाई उनीहरूको वित्तीय कार्यसम्पादन र कर्पोरेट गभर्नेन्स अभ्यासहरू बारे थप जानकारी खुलासा गर्न आवश्यक पर्दछ ।
संस्थागत सुशासनलाई सुदृढ बनाउनुहोसः नेप्सेमा सूचीकृत कम्पनीहरूले आफ्नो संस्थागत सुशासन अभ्यासलाई बलियो बनाउन आवश्यक छ । यसमा उनीहरूको बोर्डहरूमा स्वतन्त्र निर्देशकहरू नियुक्त गर्ने र व्हिसलब्लोइङ संयन्त्रहरू लागू गर्ने समावेश हुन सक्छ ।
लेनदेन लागत घटाउनुहोसः व्यापार संग सम्बन्धित लेनदेन लागत घटाउन राष्ट्र बैंक र सेवोनले मिलेर काम गर्न आवश्यक छ । ब्रोकरेज फर्महरूबीच प्रतिस्पर्धा बढाएर वा नेप्सेले लिने शुल्क घटाएर यो गर्न सकिन्छ ।
तरलता बढाउनुहोसः नेप्सेमा तरलता बढाउन राष्ट्र बैंक र सेबोनले मिलेर काम गर्नुपर्छ । यो धेरै संस्थागत लगानीकर्ताहरूलाई बजारमा भाग लिन प्रोत्साहित गरेर वा ब्रोकरेज फर्महरूलाई तरलता सहायता प्रदान गरेर गर्न सकिन्छ । यी उपायहरूका अतिरिक्त, सरकारले नेपाली शेयर बजारको विकासमा पनि भूमिका खेल्न सक्छ। यसमा लगानीकर्ताहरूलाई कर छुट दिने वा राज्यको स्वामित्वमा रहेको लगानी कोष स्थापना गरेर समावेश हुन सक्छ ।

निष्कर्ष

नेपाली सेयर बजारमा बृद्धिको प्रशस्त सम्भावना छ तर त्यसलाई सम्बोधन गर्नुपर्ने थुप्रै चुनौती छन् । पारदर्शितामा सुधार, संस्थागत सुशासन सुदृढ गर्दै, लेनदेन लागत घटाएर र तरलता बढाएर सरकार र नेप्सेले थप आकर्षक लगानीको वातावरण सिर्जना गर्न र बजारमा थप लगानीकर्ताहरू आकर्षित गर्न मद्दत गर्न सक्छन्।
साथैः
नेपाली शेयर बजार अझै पनि अपेक्षाकृत सानो र अविकसित छ भन्ने कुरामा ध्यान दिनु जरुरी छ । यसको मतलब यो अस्थिरता र झटका को लागी अधिक संवेदनशील छ । त्यसैले बजारमा लगानी गर्नुअघि लगानीकर्ताले जोखिमबारे सचेत हुनुपर्छ ।चुनौतीका बाबजुद पनि नेपाली शेयर बजारको भविष्य उज्ज्वल छ । सही सुधार र समर्थन संग, बजार देश को लागी लगानी र आर्थिक वृद्धि को एक प्रमुख स्रोत बन्न सक्छ ।-भक्तपुर